Semt pazarlarındaki güncel etiketler, hem pazar esnafının hem de vatandaşın alım gücü üzerindeki baskıyı gösterirken, geçen yıllara kıyasla rağbetin düşmesi bekleniyor. Yerel kaynaklar, şehirde her yaz sonu–sonbahar başında canlanan “kışa hazırlık” kültürünün bu yıl da sürdüğünü ancak maliyetlerin tüketimi frenlediğini aktarıyor.
Son dönemde yaşanan hayat pahalılığı kurutmalık fiyatlarını da hareketlendirerek, vatandaşın cebini yakıyor. Kış mevsimine girmeden önce kurutmalık ve turşuluk ürün hazırlığı yapmak isteyen Adıyamanlılar alım gücünün düşük olması nedeniyle kurutmalık hazırlığı yapmakta zorlanıyor. Yüksek ürün fiyatları nedeniyle rağbetin azalması, esnafa da zor günler yaşatıyor.
Pazar esnafı, vatandaşın alım gücünün düşün olduğunu belirterek, “Havaların sıcak olduğu şu günlerde kurutmalık ve turşuluk süs biberi, sivri biber, patlıcan gibi ürünler satılıyor. Ancak fiyatlarımız geçtiğimiz yıla göre yüksek. Bunun sebebi maliyetlerin artması. Çiftçiler tarlada çalışacak eleman bulmakta zorlanıyor. Üretim zahmeti yüksek olan bir iş. Çiftçilere devlet destek veriyor ama verilen destekler yeterli seviyede değil. Destekler artırılırsa üretim de artar. Üretim artarsa vatandaş da daha uygun fiyata sebze ve meyve alabilir. Biz de vatandaşa ucuz ürün sunmak isteriz” sözleriyle yaşanan duruma dikkat çekti.
Vatandaşlar ise, “Fiyatlar çok pahalı, eskisi gibi alamıyoruz. Turşudan vazgeçtik. Bu yıl turşu, kurutmalık, salçalık yapamayacağız. Geçmişte biberi, patlıcanı torbalarla, domatesi kasalarla alırdık. Şimdi ise poşetle almaya başladık. Eskisi gibi kış hazırlığı yapmak hayal oldu. Pazara geliyoruz ama çoğu zaman elimiz boş dönüyoruz” ifadeleriyle tepkilerini dile getirdi.
Pazardaki güncel fiyatlar ise şöyle:
Domates (yemeklik): 25 TL/kg
Salçalık domates: 25 TL/kg
Patlıcan: 40 TL/kg
Salatalık: 40 TL/kg
Biber (yemeklik): 35 TL/kg
Salçalık biber: 30 TL/kg
Fasulye: 100 TL/kg
Turşuluk karışık: 35–40 TL/kg
Hıta (acur): 45 TL/kg
Turşuluk kornişon: 60 TL/kg’dan başlıyor
Hıta Nedir?
Adıyaman ve çevresinde yaygın kullanılan “hıta” adı, turşuluk acur için kullanılır. Biberle birlikte kavanoz turşularında sık tercih edilen bir sebzedir. Tariflerde “biber–hıta turşusu” olarak da geçer.
Adıyaman’da Kurutmalık Geleneği
Kurutmalık hazırlıkları bölgede Temmuz sonu–Eylül arasında hızlanır. Patlıcan, biber, domates ve kabak başlıca sebzelerdir. Patlıcanlar oyulup “dolmalık kabuk” hâline getirilir, iğne–iplikle dizilerek güneşte kurutulur. Biberler bütün ya da yarım kesilerek ipe alınır.
Adıyaman ve Besni havzasında üzüm şiresiyle yapılan bastık (pestil) ve kırma gibi kurutma ürünleri de kışlık hazırlıkların önemli parçaları arasında yer alır. Halk kültürü çalışmaları, bu dönemin evlerden sokaklara taşan bir “kurutma mevsimi” olarak yaşandığını vurgular.
Kurutmalık–Turşuluk Ekonomisi: Saha Yansıması
Esnaf ve üreticiler fiyat baskısının arka planında şu nedenleri gösteriyor:
Girdi maliyetleri: Tohum, fide, gübre, ilaç, sulama, enerji, mazot ve nakliye
İşgücü: Hasat, seçme, oyma, dizme gibi emek yoğun işler
Zayi ve verim kaybı: Yüksek sıcaklık ve dalgalı arz nedeniyle ürün kayıpları
Ambalaj ve pazar yeri giderleri
Kültürel Arka Plan: Sofradan Sokağa Uzanan Mevsim
Adıyaman’da kışa hazırlık yalnızca sebze kurutmasıyla sınırlı değildir. Üzüm şiresi kaynatılır, bastık serilir, kimi evlerde ceviz ve bademle sucuk yapılır. Sebze tarafında patlıcan, biber, domates ve kabak dışında tarhana ve semizotu kurusu da geleneksel hazırlıklar arasında yer alır.
Pratik Bilgi Kutusu: Evde Kurutmalık Ve Turşulukta Dikkat Edilecekler
Hijyen ve gölge–güneş dengesi: Sebze önce gölgede bekletilmeli, ardından güneşe çıkarılmalı
İp dizimi ve aralık: Ürünler arasında hava boşluğu bırakılmalı, gece çiğine karşı içeri alınmalı
Turşulukta seçim: Hıta ve kornişonda taze, ince kabuklu, çiziksiz ürün tercih edilmeli
Fiyat Baskısı Talebi Törpülüyor
Bu sezon Adıyaman’da hem kışlık hazırlık yapan haneler hem de pazar esnafı yüksek fiyatlardan şikâyetçi. Esnaf, desteklerin artması ve üretim–lojistik maliyetlerinin düşmesi hâlinde tezgâh fiyatlarının da normalleşeceği görüşünde. Gelenek canlılığını korusa da hane bütçeleri vatandaşın kışlık hazırlık tercihlerini doğrudan etkiliyor.
Kaynak : PHA
