Şeriban ÖZÇAKMAK – Gazeteci-Yazar ve Yorumcu Abdurrahman Akçal ile her hafta gündeme dair konuların konuşulduğu programın bu haftaki konuğu Adıyaman Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Samet Zenginoğlu oldu. Zenginoğlu, Adıyaman'ın son yıllarda istihdam ve iş yeri artış oranlarında lider konumda olduğunu, ancak 2023'te 91 milyon dolar olan ihracatın 2024'te 64 milyon dolara gerilediğini açıkladı. Zenginoğlu, aynı dönemlerde Adıyaman’da çiftçi sayısında %25'lik bir düşüş yaşandığını ve bu oranın deprem bölgesinde bulunan diğer illerin sahip olduğu orandan daha yüksek olduğunu aktardı.
“Adıyaman, İhracat Sıralamasında Geride Kaldı”
Ülkelerin ve şehirlerin talep ettiği en büyük ticari argümanlardan birinin ihracat olduğunu aktaran Zenginoğlu, “İç pazarlardaki doygunluk ile birlikte daha fazla ürün üretmek, daha fazla gelir elde etmek için ürünlerimizi ihraç etme amacını taşırız. Tabi bu noktada deprem bölgesine baktığımızda, 11 il içerisinde, Gaziantep birinci sırada yer alıyor. Gaziantep’in 2019 yılında yaklaşık olarak 7,5 milyar dolarlık bir ihracat rakamı var. İkinci sırada, yaklaşık olarak 3 milyar dolar ile Hatay var. Adıyaman ise, 66 milyon dolar ile son sıralarda yer alıyor. İhracat rakamları bazında, Adıyaman 10 ya da 11. sırada yer alıyor. Yani Kilis ile yarışıyoruz. 2019 yılından 2024 yılına kadar böyle bir değişiklik var. İhracat sıralamasında Gaziantep, Hatay ve Adana daimi surette ilk üçte kalmaya devam ediyor” dedi.
“Depremin Vurduğu 11 İlde İhracat Düştü”
6 Şubat depremlerinin ardından 11 ilde ihracat oranlarında bir düşüş yaşandığını açıklayan Zenginoğlu, “Asrın felaketinden söz ediyoruz, demografik krizden söz ediyoruz, insani kayıplardan söz ediyoruz, ekonomik krizden söz ediyoruz, lokal olarak hepimizin yaşadığı tedarik zinciri krizinden söz ediyoruz. Şöyle bir oran vereyim. 2021 yılında depremi yaşayan 11 ilin Türkiye'nin ihracatına katkısı yaklaşık %10 oldu. Bu oran deprem yılında %8’di. Peki, %2’lik fark ne yapar? Burada, 200 milyar dolarlık bir ihracattan söz ediyoruz. Yani, %2’lik ihracatın toplamı 200 milyar dolara karşılık geliyor. Dolayısıyla ihracatın %2'si de bir şehri kalkındıracak, ihya edecek bir rakama tekabül edebilir” ifadelerini kullandı.
“Gaziantep 7,5 Milyar Dolarlık İhracat Yaparken, Adıyaman 65 Milyon Dolarlık İhracat Yaptı”
Gaziantep ve Adana gibi şehirlerdeki serbest bölgelerin varlığının, vergi muafiyetleri ve teşviklerle ihracatı artırdığını açıklayan Zenginoğlu, “Adıyaman coğrafyasında yaşayanlar bilir. Ürettiğimiz ürünler ve ham maddelerin varlığı açısından Adıyaman ile 10 il arasında olağanüstü bir fark yok. Yani tarlada ekilen badem, tütün, nar gibi ürünlerin mamule dönüştürülmesi veya mermer gibi ham maddelerin bulunması noktasında bir fark yok. Peki, biz Gaziantep'in hangi noktada bir numara olduğuna bakıyoruz? Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin verilerine göre, Gaziantep de tekstilde bir numara. Yani ihracatı en fazla olan 11 il içerisinde Gaziantep de var. Aynı zamanda, dokumacılık sektöründe de birinci sırada. Adıyaman olarak bizim de en fazla ihracat yaptığımız sektör; tekstil. Ancak Gaziantep 7.5 milyar dolarlık ihracat yaparken biz 65 milyon dolarlık ihracat yaptık. Gaziantep ve Adana'nın en büyük karı serbest bölgenin varlığı. Serbest bölge kendine özgü kanunu, vergi muafiyeti, vize avantajı, yatırım teşviği gibi çok ciddi avantajlara sahip olan bir bölge. Tabi biz Adıyaman ili olarak bu şehirlerle yarışmak gibi bir amaçtan ziyade “gündemimiz, burada neler yapılabiliriz” düşüncesidir” dedi.
“Adıyaman İhracatında, Hazır Giyim Ve Konfeksiyon Sektörleri İlk Sırada Yer Alıyor”
Adıyaman'ın dış ticaret hacminde hangi sektörlerin daha fazla payı olduğunu açıklayan Zenginoğlu, “Adıyaman'ın en fazla ihracat yaptığı 5 sektörden söz etmek istiyorum. Birinci sırada hazır giyim ve konfeksiyon var. Biliyorsunuz Organize Sanayi Bölgemizdeki firmaların büyük bir çoğunluğu zaten hazır giyim ve konfeksiyon üzerine üretim yapıyor. İkinci sırada geniş bir alanı kapsayan hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri; üçüncü sırada kimyevi maddeler ve mamulleri; dördüncü sırada elektrik, elektronik; beşinci sırada tekstil ve ham maddeleri yer alıyor” dedi.
“Adıyaman İhracatında, Yaklaşık 30 Milyonluk Bir Düşüş Var”
Adıyaman’da ihracat rakamlarında bir düşüş yaşandığını ve bu düşüşün hangi nedenlerden kaynakladığını aktaran Zenginoğlu, “2024 yılında Adıyaman ihracatı 64 milyon dolar. Ve işin daha da garip noktası şu: 2024 yılına baktığımızda, depremi yaşadığımız 2023 yılına nazaran daha az ihracat yapmışız. Depremi yaşadığımız yıl, ihracatımız 91 milyon dolar. Yaklaşık 30 milyon dolarlık bir kayıp var. Şimdi burada iki tane sebep var:
Birincisi iş gücü maliyetinin yüksek olması: Örneğin, lojistik maliyetten kurtulmak için Orta Doğu'ya ihracat yapmak yerine fabrikanızı Orta Doğu'ya taşıyorsunuz. Yani, ham maddeyi alacağım, üreteceğim, bir daha ihraç edeceğim. Bu durum, ucuz iş gücü ve pazara yakın olma meselesiyle alakalı olduğu için sadece Adıyaman için değil, dünya üzerinde en tanınır şirketler için de geçerlidir.
İkinci sebep ise, farklı şehirlerden gelen kişiler de dahil olmak üzere Adıyaman’da sigortalı çalışan kişi sayısındaki artış: Örneğin, Adıyaman’ın nüfusu yaşanan depremden sonra 1 milyon da olsa, 100 bin de olsa çalışan işçi sayısındaki artışa bakıyoruz. Yani, nüfus endeksli değerlendirmiyoruz, sadece çalışan kişi sayısına bakıyoruz. Peki, depremden sonra çalışan sayısındaki artışın nedeni nedir, fark nereden kaynaklanıyor? Tabi ki birinci faktör inşaat sektörü, ikinci faktör ise Toplum Yararına Programlar (TYP). Ayrıca bu alanlar kendi arasında da onlarca kademeye sahip. Yani sadece Emlak Konut, AFAD ya da özel şirketlerin çalışmasını değil, o eşyaları taşıyan kamyon şoföründen ürünleri kamyona taşıyan kişiye, bir evin temelinden evin lambasına kadar yapılan tüm çalışmaları düşünebiliriz. Çalışan sayısındaki artışı, negatif bir anlamda değerlendirmiyorum. Sigortalı çalışan sayısının artması, bence bu şehrin en pozitif noktalarından birisidir” ifadelerini kullandı.
“2022-2024 Yılları Arası Adıyaman'da Açılan Şirketteki Artış Oranı %62”
Adıyaman’ın 2022-2024 yılları arasında %62'lik şirket artış oranıyla istihdam ve iş yeri büyümesinde önde gelen bir şehir olduğunu aktaran Zenginoğlu, “2022-2024 yılları arasında 11 deprem illeri arasında oransal olarak en fazla iş yeri açılan il Adıyaman olmuştur. Bu oran, Hatay ve Kahramanmaraş’ın sahip olduğu orandan çok daha yüksek. Bu da şunu gösteriyor; istihdam sayısındaki artış ile açılan iş yeri arasındaki artışta bir tutarlılık var. Yani çalışan kişi sayısındaki artış, açılan şirket sayısına da yansıyor. Esnaf faaliyeti yürüten firmalar ile şirketleri ayrı kategoride değerlendirmemiz gerekiyor. Esnaf faaliyeti yürütmek için Gelir İdaresi Başkanlığı’na başvurup, bu şekilde devam edersiniz. Ancak ‘esnaf faaliyetlerini aşmak’ diye bir ifade vardır. O nedenle, aktaracağım oran, şirketlerle alakalı olacak. Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK) verilerine göre, 2022-2024 yılları arasında Adıyaman'da açılan şirketteki artış oranı %62. Hatay'da bu oran eksi %12 iken Kahramanmaraş'ta bu oran %9,5. Aradaki fark, devasa bir rakam” ifadelerine yer verdi.
“Çiftçi Sayısındaki En Büyük Düşüş Adıyaman’da Yaşandı”
Adıyaman’da çiftçi sayısında kritik bir azalma olduğunu belirten Zenginoğlu, “11 yıl içerisinde en fazla istihdam sayısı ile en fazla iş yeri artış oranına sahip il biziz. 2022-2024 yılları arasında en fazla şirket %62 ile biziz. Ancak negatif anlamda birinci noktada olduğumuz bir oran daha var; çiftçi sayısı. 2022-2024 yılları arasında, deprem bölgesinde yer alan 11 ilde de çiftçi sayısında oransal olarak düşüş var. Ama Adıyaman'da bu oran %25. Dolayısıyla bu noktada da birinci sıradayız. Yani 4 çiftçimizden biri 2022'de çiftçiliği bırakmış” dedi.
Gazeteci-Yazar Abdurrahman Akçal’ın, “İhracatımızı nasıl arttıracağız, hangi yatırımcı Adıyaman'a niçin gelsin?” sorusuna yanıt veren Zenginoğlu şu ifadelere yer verdi:
“Adıyaman’daki İhracat Sorununu, Yerli Yatırımcı Çözebilir”
“Adıyaman’da yeterli miktarda başarıyı sağlayabilecek yatırımcı var zaten. “Adıyaman’a bir yatırımcı gelmeli” diye bir talep yok. Yerli yatırımcı, bu işi çözer. 6 Mart 2025 tarihinde “Karadağ Sanayi Alanı” projesi Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Burada belirtmek istediğim şey; bu tür önemli projelerden sonra bir adım ilerisinin nasıl olacağıdır. Bu durum, dış pazara göz dikmemizle alakalı. Pazar bulunur ve bir şekilde o ürün satılır. Ancak ürünün ödeme şekilleri, teslim şekilleri gibi prosedürel süreçlerde dikkatli hareket etmek gerekir.
“Adıyaman Üniversitesi, Şirketlerdeki Verimliği Artırmak İçin Sahada”
Adıyaman Üniversitesi’nin şirketlerle iş birliği içerisinde çalıştığını vurgulayan Zenginoğlu, Adıyaman Üniversitesi de kurulduğu ilk günden bu yana Teknoloji Transfer Ofisi ile kamu-sanayi işbirliği noktasında daima sahada. Bu ofiste hangi hocalarımız görev alıyorsa şirket ziyaretleri gerçekleştiriyor ve sorunların giderilmesi noktasında daima hazır olduklarını dile getiriyor. Hocalarımızın kendi imkanları dahilinde, şirketlerdeki verimliği artırmak için çözüm bulduğu konular da var” ifadelerine yer verdi.
Kaynak : PHA
