Yaşadığımız çağda nereden nereye geldiğimizi, yeni nesillerin geçmişini daha iyi anlamaları açısından ilginç bulduğumuz, artık evlerimizde antika olarak sakladığımız, kullanılmayan eşyaları üreten mesleklerin artık yapılmadığını görüyoruz.

Kaybolan bu meslekler arasında Kalaycılık mesleğinin nasıl adım adım yok olma sürecine girdiğini Besni Güncel Gazetesi olarak gazetemiz Genel Yayın Yönetmeni Halil Tüy'ün soruları ile Besni'de Durdu Usta adıyla tanınan Memet Talan ağabeyimizden dinleyelim.

1968 yılında evlenen Durdu ustamızın 4 kız 3 erkek olmak üzere 7 çocuğu var. Durdu ustamız çocuklarını kalaycılıktan kazandığıyla güç bir şekilde yetiştirmiş.

Durdu Usta, Besni'de kaybolan meslekler arasında kalaycılık mesleği de bulunuyor. Kalaycılık mesleği Aşağışehir'den bildiğimiz kadarı ile 67 esnaflık bir meslek gurubu iken, bugün kaç kişi kaldınız?

Aşağışehir'de benim bildiğim en son 67 tane kalaycı vardı. Bugün sadece iki kişi kaldık. Bizden sonra bu meslek tamamen bitecek, çünkü çalıştırmaya çırak bulamıyoruz.

Mesleğe kaç yaşında başladınız ve kaç yıldan beri bu mesleği devam ettiriyorsunuz?

7 yaşından beri bu işi yapıyorum ve 60 yıldır bu işteyim. Bakırcılığını da kalaycılığını da yapıyorum. İkisini birlikte götürüyorum. Şimdi bakırcılık kalmadı, hazır alıp satıyorum ve tek kalaycılık yapıyorum. Önceleri Besni'de 67 tane kalaycı vardı. Şimdi şu durumda Ahmet ağabey ve ben olmak üzere iki tane kalaycı kaldı.

Yapmış olduğunuz işin karşılığında aldığınız ücretler sizin bu günkü şartlarda geçiminizi sağlamanıza yetiyor mu?

Şu durumda yetmiyor, emekli olmazsan hiç kalmıyor.

Durdu usta hala hayatımızda bakır leğenler, teştler, kazanlar, tavalar, yoğurt ve su hangilleri var. Eskiden bunlar getirilip kalaylatılıyordu. Bunların kalaylanması geçmişte çok fazla olmasına rağmen neden şimdi daha az? Hem de nüfusun artmasına rağmen!

Ben Aşağışehir'de çalışmadım, Yukarışehir'de çalıştım. Okula gitmeyerek 7 yaşımdan beri bu işin içindeyim. Eskiden insanların hayatında bu günkü gibi kaşık, madeni, alüminyum, porselen cam gibi kap kacak türleri yoktu. Bakır kapların yerini bu ürünler alınca doğal olarak bunlar bakırdan da gösterişli olunca bizim işimiz her geçen gün geriye gitti.

Durdu ustamız 7 yaşından beri girmiş olduğu kalaycılık mesleğinde usta çırak ilişkisinden getirdiği kalaycılık mesleğinin son ustalarından olup, bugün yaşadığı ekonomik sıkıntılardan şikayetçi. Kalaycılık mesleği ile ilgili kalaycılığın toplumumuzda ne kadar yeri olsa da son dönemde kalaycılıkla ilgili yeteri kadar bilgilendirme olmadığından olsa gerek ki, insanlar hala bakır leğen, bakır kazan, bakır teşt, bakır tava gibi malzemeleri kullansa da bunları kalaylatmaya getirmiyorlar. Getirmeleri için bir öneriniz var mı?

Bakır sağlık açısından çok önemli. Sağlığımız için ya bakır kullanmalıyız ya da cam. İkisinden birisini seçmeliyiz. Bakırda C vitamini mevcut ve sağlığa çok faydalı. İnsanlara hastalık alüminyumdan ve kromdan geliyor. Bakır her konuda çok sağlam ama senede bir defa kalaylatman gerekiyor.

Durdu usta bugün iki üç tane kalay yaptınız biz de izledik. Aslında bizim bugün burada gördüğümüz, mutfaklarımızda günlük kullandığımız eşyalardı. Hepimizin evinde de mevcut. Aşağışehir'de 67 tane kalaycıdan bahsediyorsunuz. O günün şartlarında, o günün nüfusuna göre Besni'de 67 kalaycı ekmek yerken, bugünkü nüfusla 2 kalaycı ustası niye ekmek yiyemiyorsunuz? Bunun sizce bir mantığı var mı? Siz bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Vatandaş bakır pahalı olduğu için alamıyor. Ucuza kaçıyor vatandaş. Dar gelirli zaten alamıyor. Yoksa bakır sağlığa çok faydalı. Vatandaş alüminyum alıyor, plastik alıyor, krom alıyor. ama bakır daha sağlıklı. Bakırın dayanma gücü daha çok ve bakır 50-60 sene gidiyor. Maden en fazla 25 yıl gidiyor. Alüminyumun 2 sene ömrü var. Plastiğin insanlara çok zararı var. Madene yoğurdu koy, 24 saat kalsa demirsi kokar, alüminyuma koy ekşitir ama bakıra koyarsan vitamin kendisinde kalır. İnsanlar günümüz koşullarında her şeyde olduğu gibi burada da sağlıklı ve doğru olana değil, kolay ve gösterişli olana yöneliyor. Bana göre sebep gösterişin sağlığın önüne geçmesi.

Evet ben de evimde kalaylanmış bakır yoğurt hangili kullanıyorum. Haftanın belli günleri köyden yoğurt getiren yoğurtçuma hangilimi 3 gün önceden veriyorum. Verdiğim  hangile yoğurt çalıp 3 gün sonra bana getiriyor. 10-15 gün boyunca yiyoruz. Herhangi bir bozulma ya da ekşime olmuyor. Aslında bakır ve kalayın önemi yeteri kadar bilinmiyor. Eskinin insanları bakır ve kalayı daha çok kullanıyordu. Şimdi her şey hazıra döndü. Gösteriş ve  tüketime döndü. İnsanlarımız bunun farkında olmuyorlar. Burada sağlıklı şeylerin önemini gündeme getirmek de lazım.  Bunların topluma, sağlığa ne kadar faydalı olduğunu anlatmak lazım. Meslekler zayıfladıkça, reklam alanları daraldıkça insanlarımız bunların faydalarından uzaklaşıyorlar ve doğal olarak halkta karşılık bulmayan bu meslekler kayboluyor.

Besni'de 67 tane kalaycının olduğu yerde iki tane kalmışsınız. Bakırcılık, kalaycılık biterse bizler zehirlenecek miyiz? Burada size iş düşüyor ve ben yetkililere de çağrıda bulunmak istiyorum. Değerli büyüklerimiz, Besni'de bugün gerçekten kaybolan mesleklerimiz arasında kalaycılık ve bakırcılık son ustaları ile birlikte kayboluyor. Hala ihtiyacımız olan bu mesleklerin yok olmaması adına devlet desteklerinin, yardımlarının bu ustalarımıza verilmesini talep ediyoruz. Durdu ustamız da kendilerine destek olunmasını istiyor. Kaymakamımızın duyarlı olduğunu biliyorum. Bizim de buradan Sayın Kaymakamımıza çağırımızdır. Durdu ustamıza ve kaybolan meslek erbaplarımıza sahip çıkalım.

Bugün kaybolan mesleklerimizden kalaycılık ve bakırcılık mesleği ile ilgili Durdu ustamızdan bilgi aldık. Kalayın nasıl yapıldığını, kalayın insan sağlığı ile ilgili faydalarını, Besni'de geçmişte kalaycılıkla ilgili kaç esnafımızın olduğunu, bu esnaflarımızın bugün 60-70'lerden 2'ye düştüğünü, Besni’de kaybolan diğer mesleklerde olduğu gibi ekonomik olarak sıkıntıların olduğunu, bu sıkıntıların giderilmesi için devletten destek beklediklerini belirttik.

Bizlerde sağlıklı nesiller yetiştirmek adına yediğimiz içtiğimiz kap kacakların daha sağlıklı olmasını istiyorsak, evlerimizdeki bakırlarımızı kalaycı ustalarımıza getirerek kalaylatacağız ki, hem kalaycı ustalarımız hayatlarından şikayetçi olmasın, hem de bizlere şifa ve sağlık dağıtsınlar. Biz de bu vesile ile hem Durdu ustamıza, hem de Besni'de kaybolmak üzere olan mesleklerin temsilcilerine Allah yardım etsin, Allah yollarını açık etsin temennilerimizi iletiyor, ilgili yetkililerimizin bunlara ulaşarak, bu mesleklerin kaybolmasına engel olup, yaşamasına ve yaşatılmasına sebep olmalarını istiyoruz.